آنچه باید درباره دندان عقل بدانیم

دندان عقل، دندان سوم آسیا، آخرین دندانی است که در سنین 25 تا 17 سالگی در دهان میروید. به طور کلی تناقضات فراوانی درباره نگهداری یا خارج کردن این دندانها وجود دارد. پیشینیان ما، آروارههای بزرگتری داشتند. بنابراین فضای کافی برای رویش 32 دندان وجود داشت؛ اما امروزه آروارههای ما کوچکتر شده است، درنتیجه فضای زیادی برای رویش 32 دندان وجود ندارد. پس دندان عقل معمولا نهفته میشود و از رویش طبیعی محروم میماند.

در واقع از وقتی انسانهای اولیه آموختند که تکههای بزرگ مواد غذایی را با دستشان خرد کنند، ارتفاع استخوانی فک کوتاهتر و برجستگی استخوان آرواره کمتر شد. به این ترتیب در خیلی از انسانهای امروزی دندان عقل به دندانی بیکاربرد و نهفته تبدیل میشود؛ به طوری که گاهی باید به کمک روشهای جراحی خارج گردد.دندانهای نهفته یا رویشنیافته یا آنهایی که در وضعیت طبیعی نروییدهاند، در بیشتر موارد ناراحتی ایجاد میکنند. (دندانپزشک شما میتواند به وسیله رادیوگرافی نوع نهفتگی دندانی را مشخص کند.)

پوسیدگی: بزاق، باکتری و خردههای مواد غذایی میتوانند اطراف دندان عقل نهفته تجمع یابند و باعث شوند که آن دندان یا دندان مجاورش پوسیده شود. از بین بردن این پوسیدگی بسیار سخت است. درد و عفونت نیز به دنبال دارد.

عفونت: هنگامی که دندان عقل نیمهنهفته است، غذا و باکتری در لثه تجمع مییابند و باعث ایجاد عفونت موضعی میشود. بوی بد دهان، درد، تورم و تریسموس (ناتوانی در باز کردن دهان) از عوارض آن است. عفونت میتواند در نواحی گونه و گردن تجمع یابد.

درد فشاری: درد ممکن است به دلیل فشار دندان عقل در حال رویش به سوی دندانهای دیگر باشد. در بعضی اوقات این فشار ممکن است باعث سایش دندانهای دیگر شود.

ارتودنتیک: بسیاری از بیماران جوان برای مرتبکردن دندانهایشان درمان ارتودنسی میکنند. دندان عقل ممکن است سبب حرکت دندانها بخصوص دندانهای قدامی در حال رویش شود و درمان ارتودنسی را با مشکل مواجه کند.

پروستودنتیک: بیمارانی که میخواهند دست دندان مصنوعی بگذارند، باید دندانهای عقل خود را خارج کنند اگر دندان عقل زیر دست دندان باشد، سبب تحریکات موضعی جدی میشود و اگر بعدا کشیده شود، بیمار احتیاج به ساخت مجدد دندان مصنوعی پیدا میکند. چرا که دیگر شکل اولیه لثه تغییر میکند.

کیست: کیست میتواند از بافت نرم اطراف دندان عقل ایجاد شود. کیست میتواند سبب تخریب استخوان، اتساع فک، جابجایی یا تخریب دندان مجاور شود. خارج کردن دندان عقل برای جلوگیری از تخریب استخوانی بیشتر، واجب است.در موارد نادری کیستها میتوانند به تومور تبدیل شوند یا استخوان فک متعاقب اتساع زیاد بشکند.

اما چرا دندان عقل نهفتهای که مشکلی ایجاد نکرده است، باید خارج شود؟ در پاسخ باید گفت : تقریبا به طور حتم، دندان عقل نهفته اگر همان طور رها شود، باعث ایجاد مشکل میشود. این موضوع بیشتر در مورد دندانهای عقل پایین صدق میکند.این مشکلات ممکن است ناگهانی و در موقعی نامناسب رخ دهد.بنابراین محققان پیشنهاد میکنند دندانهای عقل نهفته چه باعث مشکل باشند چه نباشند، بین سنین 22تا17 سال خارج شوند.چرا که از نظر تکنیکی جراحی سادهتر است و مریض جوان زودتر بهبود مییابد.

دندان عقل که براحتی در سن 20 سالگی جراحی میشود، در سنین بالای 40 سال با مشکل مواجه میشود. همچنین ریسک پیچیدگیها با فاکتور سن افزایش مییابد و روند ترمیم کندتر میشود.بنابراین اگر به نقاطی سفر میکنید که به دندانپزشک دسترسی ندارید، توصیه میشود به عنوان پیشگیری از بروز مشکلات ناگهانی، دندانهای عقل نهفته خود را خارج کنید.

اما آیا وقتی که مریض دچار التهاب و عفونت لثه (پری کورونیت) است، میتوان دندان عقل را خارج کرد؟در پاسخ به این سوال هم باید گفت : به طور کلی خیر؛ جراحی در حضور عفونت در موضع، میتواند به گسترش عفونت دامن بزند و آن را جدیتر کند. اول باید عفونت موضعی توسط رعایت بهداشت و آنتیبیوتیک درمانی کنترل شود، بعد اقدام به خارج نمودن دندان کرد.

دندان عقل دردسرساز
دندان عقل ممکن است برای مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان سخت باشد. با گذشت زمان، تجمع باکتری، شکر و اسیدها روی دندان ایجاد حفره میکند. اگر این حفره ترمیم نشود، میتواند تبدیل به یک حفره گستردهتر گردد و ساختار بیشتری از نسج دندانی را از بین ببرد. همچنین عواقب جدیتری را برای ساختارهای اطراف دندان ایجاد کند.با توجه به سختی رعایت بهداشت خانگی برای این دندانها، تجمع خردههای غذایی و باکتری میتواند باعث ایجاد تنفس با بوی بد دهان شود.

دندان عقلی که هنوز در زیر لثه، بخصوص به صورت افقی (بیشتر از هنگامی که به وضعیت عمودی قرار دارد) واقع شده، ممکن است سبب ایجاد فشار روی دندانهای اطراف شود که باعث ایجاد شلوغی دندان میگردد.این موضوع همچنین ممکن است در مواردی که دهان فضای کافی برای رویش دندان عقل ندارد، رخ دهد.دندان عقلی که هنوز زیر لثه قرار دارد، ممکن است تحریک شود. بافت لثه که روی دندان را فراگرفته، میتواند لنگرگاهی برای خردههای غذایی و باکتریها در زیر لثه باشد که باعث عفونت در لثه میشود.بر حسب سایز، شکل، موقعیت دندان، خارج کردن دندان میتواند از یک کشیدن ساده تا جراحیهای پیچیده متغیر باشد.با یک کشیدن ساده به طور معمول التهاب و خونریزی کمتری ایجاد میشود. کشیدنهای پیچیدهتر ممکن است باعث التهاب و خونریزیهای بیشتر شود. هر چند که دندانپزشک شما با حمایتهای درمانی پس از کشیدن، این عوارض را کاهش میدهد.

متعاقب کشیدن دندان، ممکن است وضعیتی به اسم «حفره خشک» رخ دهد. اگر لخته خونی که در ناحیه کشیده شده دندان قرار گرفته، جابهجا شود، استخوان زیرین را نمایان میکند. این وضعیت بسیار دردناک است. اما بعد از چند روز خوب میشود که این وضعیت با اقدامات درمانی بعد از کشیدن توسط دندانپزشک، قابل پیشگیری است.هرچه بیشتر صبر کنید، پتانسیل بروز مشکلات افزایش مییابد. این به خاطر آن است که با افزایش سن، استخوان دربرگیرنده دندان محکمتر میشود و خارجسازی آن را مشکلتر میسازد. همچنین پروسه ترمیم کندتر میشود.